Lues (Treponema pallidum, Syfilis)

Antistoffen

Lues (syfilis) is een seksueel overdraagbare aandoening, welke veroorzaakt wordt door de spirocheet Treponema pallidum. Het ziektebeeld in verdeeld in verschillende stadia: primaire, secundaire, latente en tertiaire syfilis. Bij primaire syfilis is een solitaire, pijnloze ulcus aanwezig op de plaats van inoculatie. Secundaire syfilis ontstaat 3-6 weken na de primaire laesie en bestaat uit een maculopapuleus, niet jeukend exantheem op de romp en extremiteiten, inclusief handpalmen en voetzolen. Dit kan gepaard gaan met koorts, malaise, spierpijn, bot pijn, lever- en nierfunctiestoornissen en meningitis. Hierna ontstaat een periode van latente syfilis waarbij geen klinische verschijnselen aanwezig zijn. Tertiaire syfilis ontstaat 2-4 jaar na de primaire laesie en bestaat uit tuberculoïde nodeuze of ulcererende afwijkingen in huid, slijmvliezen, botten en vrijwel elk inwendig orgaan. Deze afwijkingen heten ook wel gummata. Neurosyfilis kan zich op vijf verschillende manieren presenteren; asymptomatische neurosyfilis (liquorafwijkingen zonder klinische symptomen), acute luetische meningitis, meningovasculaire syfilis (vasuculitis met als gevolg herseninfarcten), parenchymateuze syfilis (ontstaat na 5 tot 25 jaar, bestaat uit myelopathie (tabes dorsalis) en dementia paralytica (progressief dementerend beloop) en cerebrale gummata (granulomateuze infectiehaarden welke zich gedragen als een ruimte-innemend proces). Diagnostiek van primaire syfilis bestaat uit donkerveldicroscopie/PCR van een biopt van de laesie, serologische screeningstest en RPR (voorheen VDRL) bepaling. Indien serologie positief is dient deze altijd geconformeerd te worden middels een tweede test. Bij negatieve uitslag en blijvende verdenking serologie herhalen na 2-3 maanden, omdat antistoffen in het primaire stadium nog niet altijd aanwezig zijn. Diagnostiek voor de overige vormen van syfilis bestaat een screeningtest, waarmee Treponema pallidum specifieke antistoffen worden  aangetoond. Indien deze positief is dient dit geconformeerd te worden middels een tweede test (FTA-absorbtie) en wordt de RPR verricht, wat een maat voor ziekteactiviteit is. Antistoffen tegen Treponema pallidum blijven levenslang positief. Voor het vervolgen van therapie dient de RPR herhaald te worden. Voor de diagnostiek naar neursyfilis liquor en serum, afgenomen op dezelfde dag insturen. In de liquor dienen tevens leukocyten, albumine en IgG en in de serum albumine en IgG bepaald te worden. Indien serologie op het serum negatief is, is het niet zinvol de screeningstest op liquor te verrichten.