Meet the expert: Wat zijn de gevolgen van zonnebrand voor onze huid?

Vandaag, 27 mei, is het de ‘Dag van de Zonnebrand’. Onze gespecialiseerde huid-pathologen zien dagelijks de schadelijke effecten van te veel zon. Een beetje zonlicht is goed voor iedereen, je lichaam maakt er vitamine D mee aan en een dagje zon stemt ons vrolijker dan een dagje regen. Het is inmiddels bekend dat de zon vaker en feller (ongeveer 2% per jaar) schijnt. Maar voor onze huid is dit minder goed. Te lange blootstelling aan de zon kan de huid namelijk (blijvend) beschadigen en versneld verouderen. Maar wat zijn de meer serieuze gevolgen van teveel zonnebrand? Op deze en andere vragen geeft patholoog Elise Bekers antwoord.

Wat zijn de meest voorkomende huidpathologieën die worden veroorzaakt door blootstelling aan de zon en hoe kunnen mensen ze herkennen?

Een beetje zonlicht is goed voor iedereen. De ultraviolette stralen zorgen namelijk voor aanmaak van vitamine D wat nodig is voor sterke botten. Mensen met een lichte huidskleur hebben slechts 15 min zonlicht per dag nodig op het gezicht en handen om voldoende vitamine D aan te maken. Maar pas op voor te veel zonlicht, als je in korte tijd te veel uv-stralen op de huid krijgt verbrandt de huid. De huid wordt rood en doet pijn (branderig gevoel) en kan soms zelfs met blaren gepaard gaan.

Door meerdere verbrandingen en ook door langdurige zonblootstelling wordt de kans groter op het ontstaan van verschillende typen van (zon gerelateerde) huidkanker:
Basaalcelcarcinoom: dit type kanker kan er op verschillende manieren uitzien. Sommige zijn rode of roze schilferige plekjes, soms met verlittekening en sommige zijn meer rode of roze bultjes, vaak met centraal een wondje of soms ook wat bruine verkleuringen.
Plaveiselcelcarcinoom: vaak rode schilferige plaques die zich vaak ontwikkelen naar een bultje met veel hoorn en soms ook met centraal een wondje.
Melanoom: dit type kanker ontstaat uit de pigmentcellen van de huid en staan ook wel bekend als moedervlekkanker. Het zijn vaak bruine plekken of bultjes, maar kunnen ook wit-roze zijn. Om een melanoom te herkennen kun je de ABCDE-regel gebruiken.
Asymmetrie: de ene helft van de moedervlak heeft een andere kleur of vorm dan de andere helft.
Border/rand: de moedervlek heeft een onregelmatige of grillige rand.
Color/kleur: de moedervlak veranderd van kleur of heeft verschillende kleuren.
Diameter: de moedervlek is groter dan 5 mm.
Evolving/evolutie: de moedervlak jeukt, bloedt of veranderd.

Ook actinische keratosen komen vaak voor en is een voorloper van huidkanker. Dit zijn vaak rode plekjes met lichte schilfering. Er zijn vaak meerdere plekjes tegelijk en soms smelten ze samen. Al deze afwijkingen komen het vaakst voor op gebieden met de meeste zonuren zoals het hoofd, het gezicht, borst, onderarmen, onderbenen en handen.

Kun je uitleggen hoe langdurige blootstelling aan de zon kan leiden tot huidkanker, en welke delen van de huid zijn het meest vatbaar voor deze aandoeningen?

DNA, ons erfelijk materiaal wat in elke cel aanwezig is, is kwetsbaar voor uv-straling. Elke blootstelling aan zonlicht en uv-stralen beschadigt ons DNA in de huidcellen. De huidcellen zijn niet in staat om deze schade volledig te herstellen. Sommige van deze ‘foutjes’ in het DNA van de huidcellen kunnen ervoor zorgen dat er kanker ontstaat. Hoe meer blootstelling aan zonlicht hoe meer schade en dus meer kans op ontwikkelen van zon gerelateerde huidkanker.

Hoe beïnvloedt zonnebrand de cellulaire structuur van de huid, en welke langetermijneffecten kan dit hebben op de gezondheid van de huid?

De huid veroudert veel sneller door veel uv-straling. Naast het bekende directe gevolg van verbranden (roodheid en pijn) beschadigd het ook het elastische bindweefsel waardoor de huid dikker en stugger wordt. Dit veroorzaakt onder andere rimpels, gele verkleuringen en rode en bruine vlekken (pigmentvlekken). Hoe lichter uw huid huidtype hoe gevoeliger je bent voor deze veranderingen.

Wat zijn enkele van de meest effectieve preventieve maatregelen die mensen kunnen nemen om zichzelf te beschermen tegen zonnebrand en de daaruit voortvloeiende schade aan de huid?

Zoals het KWF zo mooi in 3 woorden het beschrijft, draait bescherming om weren, kleren, smeren.
Blijf tussen 12 en 15 uur zo veel mogelijk uit de zon. Dan is de zon op zijn krachtigst. Draag het liefst bedekkende luchtige kleding met lange mouwen en pijpen als je naar buiten moet. Denk er daarnaast aan om je hoofd te beschermen en draag een pet of hoed. Bescherm ook je ogen door een zonnebril met UV-keurmerk. Smeer jezelf in met zonnebrandcrème, het liefst met tenminste SPF 30 en voor kinderen tenminste SPF 50. Ook als je in de schaduw zit. Doe dat een half uur voordat je naar buiten gaat. Smeer jezelf elke 2 uur opnieuw in, en ook na het zwemmen. Vergeet ook niet dat zonnebrandcrème beperkt houdbaar is, na opening slechts 12 maanden. Koop dus elk jaar opnieuw zonnebrandcrème.

Ben je toch verbrand, blijf dan een paar dagen uit de zon om de huid goed te laten herstellen.

Welke rol speelt vroegtijdige detectie en behandeling bij het minimaliseren van de schadelijke effecten van zonnebrand, en wat zijn enkele symptomen die mensen moeten opmerken en serieus nemen?

Bij alle vormen van kanker geldt dat het beter is er zo vroeg mogelijk bij te zijn. Hoe eerder het ontdekt wordt hoe beter dat is voor de behandeling en het vooruitzicht. Als een huidkanker nog klein is, is immers de behandeling ook minder ingrijpend. De vooruitzichten zijn in de meeste gevallen goed. Controleer dus regelmatig je huid en bij veranderingen zoals eerder genoemd, onderneem actie en ga naar de huisarts.